Trong NLP (Lập trình ngôn ngữ tư duy), Meta Programs là các khuynh hướng tư duy vô thức (vô thức, tự động) mà mỗi người sử dụng để lọc, phân loại và diễn giải thông tin từ thế giới xung quanh. Chúng giống như “cặp kính” tâm trí mà ta đeo mỗi ngày – ảnh hưởng mạnh mẽ đến cách ta nhận thức, phản ứng và ra quyết định.
Chúng ta cùng tìm hiểu về Meta Programs trong bài viết này
META PROGRAMS LÀ GÌ?
Bạn hãy thử hình dung: não bộ con người giống như một chiếc máy tính. Và các Meta Programs chính là những phần mềm nền tảng được cài đặt vào hệ điều hành của bộ não ấy.
Phần mềm được lập trình như thế nào, thì máy sẽ vận hành y như vậy.
Meta Programs – hay còn gọi là “Siêu chương trình” – là một tập hợp những cơ chế tư duy vô thức, điều hướng cách chúng ta nhận thức, đánh giá và phản ứng với thế giới xung quanh.
Chúng hoạt động ở tầng vô thức, gần như tự động. Khi bạn nhìn thấy một sự việc, bạn chọn quan tâm hay bỏ qua, bạn phản ứng nhanh hay chậm, bạn thiên về giải pháp hay vấn đề… tất cả đều bị ảnh hưởng mạnh mẽ bởi các siêu chương trình này.
1. Meta Programs hình thành như thế nào?
Khi một đứa trẻ vừa chào đời, não bộ của nó giống như một chiếc máy tính chưa được cài phần mềm. Chính môi trường sống, cách cha mẹ hành xử, những điều trẻ nghe thấy, chứng kiến, trải nghiệm mỗi ngày… dần dần định hình nên các siêu chương trình đầu tiên.
Trẻ em học bằng sự quan sát và bắt chước, chứ không học bằng lời nói suông. Chúng hấp thụ cả điều tích cực lẫn tiêu cực như một miếng bọt biển – không có bộ lọc.
Do đó, một người lớn hôm nay chính là tổng hòa của những “chương trình vô hình” đã được cài đặt từ thuở nhỏ. Nếu bạn có niềm tin tốt đẹp về cuộc sống, bạn sẽ sống cởi mở, tích cực.
Nhưng nếu bạn mang những “mã lỗi”, hành vi của bạn sẽ bị giới hạn, thậm chí gây tổn thương cho chính mình và người khác mà không nhận ra.
Nói cách khác, Meta Programs là những mô hình tâm trí giúp ta:
- Tập trung vào một phần thông tin (lọc thông tin)
- Diễn giải ý nghĩa của điều gì đó
- Quyết định phản ứng thế nào với tình huống
Chúng không tốt hay xấu, mà chỉ là cách vận hành riêng biệt của từng người. Hiểu Meta Programs giúp ta hiểu bản thân và người khác sâu sắc hơn, từ đó cải thiện giao tiếp, coaching, quản trị, bán hàng,…
2. Một số “chương trình lỗi” phổ biến
Dưới đây là những Meta Programs lỗi, thường được cài đặt từ rất sớm mà ít ai để ý:
- “Người có nhiều tiền là người không tốt”. ➤ Hậu quả: Khi niềm tin này cài vào vô thức, người ta sẽ ngầm khước từ việc làm giàu vì sợ trở thành “người không tốt”. Dẫn đến việc trì hoãn phát triển bản thân, và gây khoảng cách với những người thành công.
- “Cá không ăn muối cá ươn – Con cưỡng cha mẹ trăm đường con hư”. ➤ Hậu quả: Niềm tin này tạo ra sự phục tùng tuyệt đối, triệt tiêu khả năng tư duy phản biện, khiến trẻ sợ nói ra quan điểm cá nhân và khó phát triển độc lập khi trưởng thành.
- “Thành công nhờ may mắn”. ➤ Hậu quả: Người mang niềm tin này thường không dám nỗ lực hết mình, phụ thuộc vào vận may, và mất dần niềm tin vào sự cố gắng cá nhân.
- “Học để làm quan” ➤ Hậu quả: Động cơ học tập bị giới hạn trong mục tiêu chức vị và danh hiệu, dẫn đến việc chạy theo bằng cấp, thiếu tư duy sáng tạo,…
Và còn rất rất nhiều các chương trình lỗi khác ẩn chứa trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, trú ngụ ở ngay trong những câu ca dao, tục ngữ, trong các tác phẩm nghệ thuật từ ngày xưa…
Chính vì vậy muốn thay đổi nhận thức, hành động và kết quả. Thì con người cần cài đặt lại các chương trình và xoá bỏ các cài đặt cũng như các chương trình bị Lỗi.
