Thôi miên từ lâu đã gợi tò mò vì vẻ huyền bí của nó, nhưng trong tâm lý học hiện đại, liệu pháp thôi miên lại được nhìn nhận là một phương pháp can thiệp khoa học, có cơ sở, có quy trình và có bằng chứng lâm sàng rõ ràng.
Về bản chất, thôi miên là một trạng thái ý thức thay đổi, nơi người trải nghiệm tập trung cao độ và trở nên dễ tiếp nhận những gợi ý tích cực. Thôi miên trong tâm lý học không dùng để “điều khiển” tâm trí như nhiều người vẫn nghĩ, mà là công cụ hỗ trợ trị liệu: giúp thân chủ tiếp cận tiềm thức, tháo gỡ cảm xúc, thay đổi hành vi và thúc đẩy chữa lành từ bên trong.
Với tư cách là một chuyên gia tâm lý, tôi viết bài này để giúp bạn hiểu đúng về thôi miên dưới góc nhìn khoa học, phi huyền bí và hoàn toàn có thể ứng dụng trong thực hành trị liệu.
1. Liệu pháp thôi miên là gì?
Liệu pháp thôi miên (hypnotherapy) hay còn gọi là thôi miên trị liệu. Đây là một hình thức trị liệu bổ sung, sử dụng trạng thái thôi miên – một trạng thái ý thức thay đổi, trong đó thân chủ (người được trị liệu) trở nên tập trung cao độ và dễ tiếp thu gợi ý. Trạng thái này giúp người ta tiếp cận tiềm thức để thay đổi suy nghĩ, cảm xúc hoặc hành vi tiêu cực.
Một phiên thôi miên cơ bản gồm có 4 giai đoạn: Thư giãn – Dẫn nhập – Gợi ý trị liệu có chủ đích và kết thúc bằng việc đưa thân chủ trở lại trạng thái tỉnh táo.
Khác với định kiến phổ biến, thôi miên không phải là mất kiểm soát hay bị “điều khiển”. Trên thực tế, đã có nhiều nghiên cứu cho thấy người được thôi miên vẫn tỉnh táo, có khả năng lựa chọn và ghi nhớ rõ ràng.
2. Thôi miên nhìn từ góc độ tâm lý học
Thôi miên và tâm lý học có mối liên hệ mật thiết.
Trong tâm lý học, thôi miên không phải là một kỹ thuật mới, mà đã được nghiên cứu và tranh luận qua nhiều thế kỷ. Các trường phái lớn như phân tâm học, hành vi học và nhận thức học đều có những cách tiếp cận riêng. Freud từng xem thôi miên là công cụ để tiếp cận vô thức, trong khi các nhà hành vi học tập trung vào khả năng điều chỉnh hành vi thông qua ám thị. Các mô hình nhận thức hiện đại lại nhìn nhận thôi miên và tâm lý học như một cách thức tác động vào quá trình xử lý thông tin và sự chú ý.
Về mặt cơ chế, thôi miên hoạt động bằng cách làm dịu phần ý thức phân tích và tăng cường sự tiếp cận với tiềm thức – nơi chứa các niềm tin sâu xa, ký ức và cảm xúc bị đè nén. Chính sự kết nối này tạo nên giá trị đặc biệt trong ứng dụng của thôi miên trong điều trị tâm lý.
- Một bài viết với tựa đề “Hypnosis as an empirically supported clinical intervention…” đăng trên International Journal of Clinical and Experimental Hypnosis (20001) đã tập hợp nhiều nghiên cứu chứng minh hiệu quả thôi miên trong cải thiện các tình trạng tâm lý và y tế, được xếp vào nhóm phương pháp trị liệu có cơ sở khoa học.
- Một nghiên cứu nổi bật do Alladin và Alibhai (2007) thực hiện đã đánh giá hiệu quả của liệu pháp thôi miên nhận thức (Cognitive Hypnotherapy – CH) trong điều trị trầm cảm. Nghiên cứu này được thiết kế ngẫu nhiên có đối chứng (RCT) với sự tham gia của 84 bệnh nhân bị trầm cảm mức độ trung bình đến nặng, chia thành hai nhóm điều trị: một nhóm được điều trị bằng CH (kết hợp thôi miên và liệu pháp nhận thức – hành vi) và một nhóm chỉ sử dụng liệu pháp nhận thức – hành vi (CBT) truyền thống. Sau 16 tuần điều trị, kết quả cho thấy nhóm CH đạt mức giảm đáng kể hơn về các chỉ số trầm cảm (Beck Depression Inventory – BDI), lo âu (Beck Anxiety Inventory – BAI) và tuyệt vọng (Beck Hopelessness Scale – BHS) so với nhóm CBT. Đặc biệt, hiệu quả điều trị vẫn được duy trì ở các lần đánh giá sau 6 và 12 tháng. Nghiên cứu này là một trong những bằng chứng khoa học đầu tiên cho thấy thôi miên, khi được kết hợp với các phương pháp trị liệu chuẩn mực, có thể nâng cao hiệu quả điều trị trầm cảm, và được Hiệp hội Tâm lý Hoa Kỳ (APA) đánh giá là phương pháp “có hiệu quả tiềm năng cao”.2
Để hiểu rõ hơn về thôi miên, bạn có thể tham khảo thêm bài viết Thôi miên là gì? Giải thích đầy đủ và cách ứng dụng thôi miên trong đời sống
3. Tại sao liệu pháp thôi miên được đánh giá cao trong tâm lý trị liệu?
Liệu pháp thôi miên được đánh giá cao trong tâm lý trị liệu vì nhiều lý do khoa học:
Một là, thôi miên giúp đưa thân chủ vào trạng thái ý thức thay đổi, nơi hoạt động của não bộ chuyển từ sóng beta sang alpha hoặc theta. Trong trạng thái này, thân chủ sẽ trở nên thư giãn sâu và gia tăng khả năng tiếp nhận thông tin. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình can thiệp tâm lý diễn ra hiệu quả hơn.
Hai là, trong trạng thái thôi miên, vùng não kiểm soát phán xét và phân tích tạm thời giảm hoạt động, cho phép thân chủ tiếp cận các ký ức tiềm ẩn và niềm tin cốt lõi. Những yếu tố này sẽ khó được tiếp cận nếu như chỉ trị liệu bằng liệu pháp nói chuyện thông thường.
Ba là, các nghiên cứu lâm sàng đã chỉ ra rằng thôi miên có thể làm giảm các triệu chứng như: lo âu, trầm cảm, mất ngủ, đau mãn tính và rối loạn stress sau sang chấn (PTSD)…. Tác động của thôi miên lên hệ thần kinh tự chủ giúp làm dịu phản ứng căng thẳng và hỗ trợ sự hồi phục tâm lý.
Bốn là, thôi miên có thể được tích hợp linh hoạt vào các mô hình trị liệu khác như CBT (Liệu pháp hành vi nhận thức), ACT (Liệu pháp chấp nhận và cam kết) hay trị liệu hướng nội, giúp nâng cao hiệu quả điều trị.
Năm là, liệu pháp này tôn trọng nhịp độ và trải nghiệm cá nhân của mỗi thân chủ, khơi gợi khả năng tự chữa lành bên trong và thúc đẩy sự thay đổi từ gốc rễ.
4. Những nghiên cứu và bằng chứng khoa học về tác dụng của thôi miên
Các nhà khoa học thần kinh hiện đại đã sử dụng chụp cộng hưởng từ (fMRI) để quan sát não bộ trong trạng thái thôi miên. Kết quả cho thấy, các vùng não liên quan đến tư duy phân tích sẽ dịu đi, trong khi vùng não chịu trách nhiệm về trải nghiệm cảm xúc, trí tưởng tượng, và sự kết nối nội tâm lại hoạt động mạnh mẽ hơn.
Thôi miên không phải là mê tín. Nó là một kỹ năng tâm lý, được giảng dạy tại nhiều trường đại học lớn trên thế giới như Harvard, Stanford, Yale… trong lĩnh vực y khoa, tâm lý học lâm sàng và trị liệu hành vi.
Nhiều nghiên cứu lâm sàng cũng đã chứng minh hiệu quả rõ rệt của thôi miên trong trị liệu tâm lý. Đối với những người có mức độ dễ bị thôi miên cao, mức giảm đau có thể lên tới 42%. Trên toàn bộ nhóm tham gia, mức giảm đau trung bình đạt từ 0.60 đến 0.77 theo thang đo hiệu quả chuẩn Cohen’s d, cho thấy tác động ở mức trung bình đến lớn.3
Không chỉ tác động đến cảm giác đau, liệu pháp thôi miên còn được chứng minh là có hiệu quả trong việc giảm lo âu. Nhiều phân tích tổng hợp cho thấy mức giảm lo âu đáng kể, đồng thời hiệu quả được duy trì lâu dài sau can thiệp. Ngoài ra, các nghiên cứu về điều trị trầm cảm bằng thôi miên cũng cho thấy kết quả khả quan, với mức hiệu quả tương đương các liệu pháp tâm lý phổ biến như liệu pháp hành vi nhận thức (CBT).4
Một ưu điểm nổi bật nữa của liệu pháp thôi miên là khả năng hỗ trợ giảm đau và cải thiện tâm lý mà không cần sử dụng thuốc. Liệu pháp này cũng có được xem là một phương pháp an toàn, ít tác dụng phụ. Ngoài ra, thôi miên còn có thể được tích hợp linh hoạt với các mô hình trị liệu khác như CBT, dùng thuốc hoặc liệu pháp giáo dục tâm lý, … góp phần nâng cao hiệu quả tổng thể của quá trình điều trị cho thân chủ.
Các ứng dụng khác bao gồm hỗ trợ cai thuốc lá, cải thiện giấc ngủ, kiểm soát cân nặng, cài đặt tiềm thức,…
5. Một vài tranh cãi xoay quanh liệu pháp thôi miên
Dù đã có nhiều bằng chứng cho thấy hiệu quả trị liệu của thôi miên, nhưng việc ứng dụng kỹ thuật này vẫn vấp phải nhiều tranh cãi trong giới khoa học và tâm lý học lâm sàng.
Một là, hiệu quả của thôi miên phụ thuộc lớn vào mức độ dễ bị ám thị (hypnotic suggestibility) – một đặc điểm cá nhân có xu hướng bẩm sinh và khó thay đổi. Những người có khả năng đáp ứng thấp thường ít đạt được hiệu quả trị liệu mong muốn, khiến tính nhất quán của kết quả nghiên cứu trở nên khó kiểm soát.
Hai là, việc thiết kế các nghiên cứu mù đôi (double-blind) – tiêu chuẩn vàng trong nghiên cứu y học – gần như không thể thực hiện trong thôi miên. Thân chủ thường biết rõ mình đang được thôi miên, và người thực hiện cũng không thể “giấu” can thiệp, dẫn đến nguy cơ thiên lệch trong kết quả.
Ba là, một số chuyên gia đặt câu hỏi liệu thôi miên có thật sự là một “trạng thái ý thức đặc biệt”, hay chỉ đơn giản là một hình thức tập trung và mong đợi do môi trường và bối cảnh tạo nên. Trường phái phi trạng thái (non-state theory), tiêu biểu là các nhà nghiên cứu như T.X. Barber, cho rằng hiệu ứng thôi miên bắt nguồn từ sự chú ý có định hướng và niềm tin của thân chủ, chứ không phải từ một trạng thái tâm trí khác biệt.
Bốn là, kỹ thuật hồi quy bằng thôi miên, khi được sử dụng để “khai quật ký ức tiềm thức”, có nguy cơ tạo ra ký ức sai lệch (false memory). Trong một số trường hợp, thân chủ có thể tin vào những hình ảnh hoặc câu chuyện không có thật được hình thành từ gợi ý của nhà trị liệu. Hiện tượng này đã dẫn đến nhiều tranh cãi pháp lý, và tại một số bang ở Mỹ, lời khai thu được dưới thôi miên không còn được chấp nhận trước tòa.
Năm là, nếu không được thực hiện bởi người có chuyên môn cao và đạo đức nghề nghiệp rõ ràng, thôi miên có thể bị lạm dụng để thao túng, gieo niềm tin tiêu cực hoặc khiến thân chủ phụ thuộc vào người trị liệu. Đây là lý do thôi miên cần được đặt trong khuôn khổ trị liệu chuyên nghiệp, có kiểm soát và tuân thủ quy chuẩn đạo đức.
6. Kết luận
Trong bài viết này, blog học thôi miên đã chia sẻ đến bạn những nội dung chính như sau:
- Liệu pháp thôi miên là gì
- Thôi miên nhìn từ góc độ tâm lý học
- Tại sao thôi miên có giá trị trong tâm lý trị liệu
- Những nghiên cứu và bằng chứng khoa học về tác dụng của thôi miên
- Một vài tranh cãi xoay quanh liệu pháp thôi miên.
Bạn cũng có thể nhìn tổng quan thông qua bảng so sánh giữa ưu điểm và hạn chế khi sử dụng thôi miên trong thực hành trị liệu tâm lý mà Blog chia sẻ:
Liệu pháp thôi miên mang lại nhiều ưu điểm trong thực hành trị liệu tâm lý. Hiệu quả của phương pháp này đã được chứng minh trong việc giảm đau, lo âu, trầm cảm và một số rối loạn tâm lý khác. Thôi miên có thể được sử dụng như một công cụ bổ trợ hiệu quả cho các liệu pháp như CBT, ACT hoặc y học lâm sàng. Ngoài ra, liệu pháp thôi miên giúp giảm sự phụ thuộc vào thuốc, ít gây tác dụng phụ và được xem là an toàn nếu thực hiện bởi chuyên gia được đào tạo bài bản.
Tuy nhiên, thôi miên cũng có những hạn chế cần lưu ý. Hiệu quả trị liệu phụ thuộc nhiều vào mức độ dễ bị ám thị của từng người – một yếu tố không dễ đo lường hoặc thay đổi. Một số nghiên cứu lâm sàng còn tồn tại giới hạn về thiết kế như cỡ mẫu nhỏ hoặc thiếu kiểm soát mù đôi. Nếu áp dụng sai kỹ thuật, thôi miên có thể dẫn đến rủi ro tạo ra ký ức giả. Vì vậy, cần có hướng dẫn chuyên môn rõ ràng và tránh lạm dụng trong các tình huống không phù hợp.
Nếu bạn đang quan tâm đến thôi miên và muốn tìm hiểu thêm, hãy bắt đầu bằng việc nghiên cứu và tìm hiểu sâu hơn về lĩnh vực này. Mình hi vọng blog này sẽ là một nơi tốt để bạn bắt đầu. Ngoài ra, có nhiều nguồn tài liệu, sách và khóa học trực tuyến có thể giúp bạn mở rộng kiến thức và kỹ năng của mình.
Nếu bạn muốn tham khảo sâu hơn về thôi miên hồi quy tiền kiếp, bạn có thể tìm hiểu cuốn sách THÔI MIÊN HỒI QUY TIỀN KIẾP Dựa trên nền tảng khoa học tâm lý| Thái Hà Books. Cuốn sách không hứa hẹn đưa bạn “đi ngược thời gian” theo nghĩa thần bí, mà đưa bạn đi vào bên trong chính mình, gặp lại những phần ký ức bị lãng quên, những vết thương chưa từng được gọi tên.
Và chính trong hành trình đó, bạn có thể tìm thấy sự hiểu, sự tha thứ, và sự chữa lành.
Nếu bạn từng băn khoăn: “Vì sao tôi mang trong mình nỗi sợ này?”; “Vì sao tôi cứ lặp lại một vòng luẩn quẩn trong các mối quan hệ?”; “Có phải linh hồn tôi còn điều gì chưa được hóa giải?;...Thì đây chính là cuốn sách bạn cần. Để đặt sách, bạn ấn vào đây.
- Lynn SJ, Kirsch I, Barabasz A, Cardeña E, Patterson D. Hypnosis as an empirically supported clinical intervention: the state of the evidence and a look to the future. Int J Clin Exp Hypn. 2000 Apr;48(2):239-59. doi: 10.1080/00207140008410050. PMID: 10769986.
↩︎ - Alladin A, Alibhai A. Cognitive hypnotherapy for depression: an empirical investigation. Int J Clin Exp Hypn. 2007 Apr;55(2):147-66. doi: 10.1080/00207140601177897. PMID: 17365072. ↩︎
- Nghiên cứu công bố trên Pumed: The effectiveness of hypnosis for pain relief: A systematic review and meta-analysis of 85 controlled experimental trials – PubMed ↩︎
- Nghiên cứu công bố tại Pumed: THE EFFICACY OF HYPNOSIS AS A TREATMENT FOR ANXIETY: A META-ANALYSIS – PubMed ↩︎
